Dzwony biją... nam

 

„Teraz mocno ciągcie Niech dzwon silna wzniesie dłoń W państwo dźwięków, tam do góry W lazurowych sferę błoń. Razem! Razem! (...)”

„A teraz tu utwórzcie, bracia, razem koło: Musimy ochrzcić dzwon wesoło". Ks. bp W. Wycisk podczas ceremonii

Dzwony w kulturze chrześcijańskiej pełnią wyjątkową rolę. Sygnalizują obecność sacrum (są głosem Boga). Ich rola sygnalizacyjna objawia się głównie w postaci zwoływania wiernych do kościoła, obwieszczania o kataklizmach (pożar, powódź), oznajmiania o czyjejś śmierci, o Przeistoczeniu podczas mszy św. Są personifikacją (uosobieniem) ludzkiego życia – nadaje im się imiona.

Rzemiosło zajmujące się odlewem dzwonów (głównie z brązu – stopu miedzi i cyny) nazywa się ludwisarstwem. W 1926 r. proboszcz nędzańskiej parafii ks. Georg Wotzka (1895-1949) zamówił trzy dzwony u braci Ulrichów w miejscowości Apolda (Turyngia, niedaleko Weimaru), zwanej  Glockenstadt (miasto dzwonów) ze względu na dwusetletnią tradycję w powyższym rzemiośle. Po raz pierwszy dzwony te zabrzmiały 05.10.1929 r. w sobotę przed odpustem. Były to: Chrystusa Króla, Matki Bożej Różańcowej i dzwon obwieszczający śmierć z inskrypcją: „Wenn ich ertöne, denkt euer Söhne, die Blut und Leben für euch gegeben” („Kiedy zabrzmię, pomyślcie o waszych synach, którzy krew i życie oddali za was”). Potem jeszcze dokupiono dzwon Przeistoczenia. Po raz ostatni zabrzmiały one 06.01.1943 r., kiedy to władze hitlerowskie zabrały trzy spośród nich w celu  przetopienia na armaty. Ostał się jedynie do dziś dzwon zmarłych.

11.11.1962 r. ks. prob. Jan Gonszczyk (1901-1977) ogłasza wśród parafian kolektę na nowe dzwony podczas odwiedzin kolędowych. Zamówienie na ich wykonanie złożono w odlewni dzwonów w Dąbrowie Górniczej. 07.04.1963 r. w Niedzielę Palmową biskup Wacław Wycisk (1912-1984) dokonał konsekracji nowych dzwonów Chrystusa Króla i Matki Bożej Różańcowej, które zabrzmiały w tydzień później 14.04.1963 r. w Wielkanoc. Poświęcenia czwartego dzwonu – Jana Chrzciciela dokonał 26.05.1963 r. ks. Jan Gonszczyk.

Warto w tym miejscu przytoczyć inskrypcje na dzwonach:
- Chrystusa Króla: „O Królu chwały;
                              Twoja jest potęga,
                              Twoje jest królestwo i panowanie,
                              Tyś jest ponad wszystkimi narodami,
                              Udziel nam pokoju za dni naszych.”
- Matki Bożej Różańcowej: „Maryjo, Matko łaski,
                                        Królowo litości,
                                        Ty chroń nas od wroga
                                        I w godzinie śmierci przyjmij nas.”
- Jana Chrzciciela: „Święty Janie Chrzcicielu,
                             Módl się za proboszcza Jana Gonszczyka
                             Fundatora i umysły wszystkich wiernych
                             Na właściwej drodze do zbawienia
                             Wiecznego.”
Oryginalne napisy są w języku łacińskim.

Motyw dzwonów znalazł odzwierciedlenie w szeregu znanych utworów literackich, np. L. Staffa, K. Przerwy-Tetmajera, S. Barańczaka, J. Kaczmarskiego czy F. Schillera, J. Donne'a, E. Hemingwaya.

Głos dzwonów towarzyszy nam od narodzin do śmierci, oznajmia radosne i smutne wydarzenia w życiu wspólnoty parafialnej.

Oprac. Krystian Okręt

Źródła:
Fotografie: Jan Kozielski (1927-2007).
Materiały źródłowe: Małgorzata Kozielska.
Internet: www.parafia-nedza.gliwice.opoka.org.pl [oprac. M. Bonk].
F. Schiller, Pieśń o dzwonie, [w:] Wybór pism, PIW, Warszawa 1975, t. I, s. 85 (cytaty pod zdjęciami).