Nędza: Wokół pewnego dokumentu historycznego

DECYZJA KONFERENCJI AMBASADORÓW W SPRAWIE PODZIAŁU GÓRNEGO ŚLĄSKA, PARYŻ, 20.10.1921 R.

Wspomniany dokument, który ustalił granice na Górnym Śląsku w okresie przedwojennym, mógłby się dla nas (po 95 latach) wydawać nieistotny. Jednakże tak nie jest! Skutki tej decyzji są znamienne po dziś. I chciałbym je naszym czytelnikom uzmysłowić.

Po powstaniach śląskich (1919-1921) i plebiscycie 20.03.1921 r. państwa, które z I wojny światowej wyszły jako zwycięskie, podpisały 28.06.1919 r. w Wersalu (pod Paryżem) traktat pokojowy (przez Niemców zwany „dyktatem”), który  przewidywał wiele rozstrzygnięć po zakończonej wojnie. W tym celu powołana do życia Rada Ambasadorów (pod auspicjami Ligi Narodów), której konferencja z dnia 20.10.1921 r., ustaliła przynależność obszaru plebiscytowego w 1/3 dla nowo powstałego państwa polskiego. Jednakże nas interesują rozstrzygnięcia graniczne dotyczące naszej gminy. Wspomniany dokument stwierdza: „Zważywszy, że wobec wyników  głosowania gminami, jak również położenia geograficznego (…) Po zasięgnięciu zdania Ligi Narodów” postanowiono, że granica pomiędzy Niemcami a Polską przebiegać będzie :”(...) wzdłuż rzeki Odry do punku, gdzie rzeka ta wkracza na Górny Śląsk aż do wysokości [miejscowości wg nazewnictwa współczesnego] Nieboczowy. Stamtąd kierować się będzie na Północo-Wschód , pozostawiając na terytorium polskim gminy [podkreślenie K.O.] : Brzezie, Kobyla, Raszczyce, Adamowice, Bogunice, Lyski, Sumina, Zwonowice, Chwałęcice (…), zaś pozostawiając po niemieckiej stronie gminy: Ostróg, Markowice [obecnie dzielnice Raciborza], Babice, Górki Śląskie, Stodoły (...)”.

I w tym momencie powstają wątpliwości. Jakby tak spojrzeć na mapę, to dlaczego Górki Śl. pozostawiono w granicach Niemiec, mimo iż ludność w plebiscycie  w 68% opowiedziała się za Polską. Tak samo sąsiadujące z Górkami Szymocice w 66% optowały też za Polską (były to miejscowości przygraniczne). Granicę przeprowadzono wbrew postanowieniom, gdyż określenie „gmina” wtedy było równoznaczne ze wsią. Należy dodać, że Górki przed powstaniami były w granicach powiatu rybnickiego. Rozbito w ten sposób powiaty raciborski i rybnicki (w obrębie administracyjnym ówczesnych Niemiec). Miejscowości Adamowice i Bogunice, które przed podziałem były w granicach powiatu raciborskiego, przeszły pod nowo utworzony przez państwo polskie powiat rybnicki (w ramach autonomicznego województwa śląskiego), a Górki Śl. przeszły pod niemiecki powiat raciborski.

Podział dokonany 95 lat temu w Paryżu rzutował nie tylko w okresie II Rzeczypospolitej na życie mieszkańców obszaru plebiscytowego, ale utrwalił się i jego skutki obserwujemy współcześnie w postaci granicy województw opolskiego i katowickiego  w latach 1950-1975, powiatów raciborskiego i rybnickiego oraz gmin Nędzy i Lysek.
                                                                                                                        
Krystian Okręt

-----------------
Źródła:
W. A. Serczyk, Dzieje Polski 1918-1939. Wybór materiałów źródłowych, KAW, Kraków 1990, s. 164.
Encyklopedia powstań śląskich, Wyd. Instytutu Śląskiego, Opole 1984, s. 156, 467.
Internet: zapomniany.rybnik.pl/jak-powstawała-granica-polsko-niemiecka-w-powiecie-rybnickim/ [autor S. Strzeja].