Kraina Górnej Odry

Kraina Górnej Odry to malowniczy obszar terenów rolniczych, lasów i wód w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, na pograniczu z Republiką Czeską i województwem opolskim. Obejmuje ona powiaty: rybnicki, raciborski, wodzisławski oraz miasta na prawach powiatu: Rybnik, Żory i Jastrzębie Zdrój. W tym obszarze Odra i jej dopływy: Olza, Szotkówka, Psina, Ruda i Bierawka – niczym krwiobieg dłoni, położonej na mapie – wyznaczają jej terytorialny zasięg i łączą poszczególne części składowe.

Z punktu widzenia geograficznego to zlewnia Górnej Odry z Kotliną Kozielską, Płaskowyżem Rybnickim i Płaskowyżem Głubczyckim. Górna Odra hydrograficznie zaczyna się od źródeł na Fidluv Kopcu w Górach Oderskich w Republice Czeskiej i sięga do Kędzierzyna-Koźla (kolejne odcinki to Odra Środkowa i Dolna).
Z historycznego punktu widzenia to obszar dawnego księstwa raciborskiego i wyodrębnionych z niego w późniejszym okresie – Rybnickiego Państwa Stanowego i Wodzisławskiego Państwa Stanowego.

Dlaczego kraina?

Kraina jest pojęciem z zakresu zagospodarowania przestrzeni. To wewnętrzna jednostka strukturalna regionu (prowincji, województwa), stanowiąca obszar jednolity z punktu widzenia przyrodniczego, przyrodniczo-kulturowego czy kulturowego. W granicach administracyjnych obejmuje kilka powiatów. Kraina jest także określeniem intencjonalnym. Nie musi mieć wyraźnie nakreślonych linii granicznych, choć w przypadku Krainy Górnej Odry są nimi granice Subregionu Zachodniego.
Słowo „kraina” kojarzy się w języku polskim z czymś pozytywnym: „kraina mlekiem i miodem płynąca”, „kraina szczęśliwości”, „kraina dzieciństwa” czy nawet „kraina baśni”. Ma w sobie też jakiś pierwiastek tajemniczości, co z turystycznego punktu widzenia jest zachętą do jej poznania, odwiedzenia.

Przyroda

Prawie jedną trzecią powierzchni Krainy Górnej Odry stanowią lasy, stąd – nie bez racji – nazywa się ją „płucami Śląska”. Sporą część terenu obejmuje Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” i przylegająca do niego otulina, zaś poza nim znajdują się tutaj też rezerwaty przyrody i obszar ochrony siedliskowej Natura 2000 – Graniczne Meandry Odry. Miłośnicy ptaków znajdą tu prawdziwy raj w postaci rezerwatu „Łężczok” i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Wielikąt”. Na tych obszarach występuje prawie 60% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Niezwykle atrakcyjnym miejscem jest też Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu (ścieżka edukacyjna, mini ZOO) z jego najnowszą atrakcją „Zaczarowanym Ogrodem”, na który możemy spojrzeć także z góry, bowiem tuż nad nim stoi jedna z pięciu wież Szlaku Wież i platform widokowych „Silesianka”. Z podobnych wież w Pogrzebieniu i Grabówce możemy popatrzeć na malownicze tereny Doliny Górnej Odry i leżące w niej rozległe obszary stawów.
Dodajmy w tym miejscu, że przyroda Krainy Górnej Odry to nie tylko obszary naturalne, ale także ukształtowane przez człowieka założenia parkowe, jak rozległy park w sąsiedztwie dawnego klasztoru w Rudach czy malowniczy Park Zdrojowy w Jastrzębiu-Zdroju.

Dziedzictwo

W Krainie Górnej Odry jak w soczewce skupia się cała niemal historia Górnego Śląska i jego dziedzictwo kulturowe. To średniowieczny Racibórz, będący niegdyś znaczącym miastem władzy książęcej; to dziedzictwo cystersów z opactwa w Rudach; to tradycje starych, zanikających już rzemiosł. To liczne pałace (m.in. Wodzisław Śląski, Wojnowice, Krzyżanowice, Krowiarki, Chałupki czy zrujnowany Tworków) i wreszcie to także cząstka industrialnego dziedzictwa Górnego Śląska. Nie brakuje tu więc dawnej kopalni „Ignacy” w Rybniku i ekspozycji czynnych maszyn i urządzeń górniczych w Wodzisławiu Śląskim, koloni i osiedli robotniczych z charakterystycznymi śląskimi „familokami” czy wreszcie skansenu – popularnej niegdyś na Śląsku – kolei wąskotorowej w Rudach.
Kraina Górnej Odry to także bogate dziedzictwo sakralne. To m.in. sanktuaria w Rudach, Pszowie i Turzy Śląskiej. To Pogrzebień, związany z działalnością i śmiercią Laury Meozzi, której proces beatyfikacyjny jest w toku. To także drewniane budownictwo sakralne Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego, m.in. kościoły w Rybniku – Wielopolu, Rybniku – Ligockiej Kuźni, Łaziskach, Jankowicach, Gołkowicach czy Pietrowicach Wielkich, nie wspominając już o drewnianych kaplicach (np. w Bukowie czy Lubomi).
W Krainie Górnej Odry żywy jest silnie zakorzeniony dialekt śląski - „godka”, z którym niejednokrotnie zetkniemy się na co dzień. Tu także leżą bliskie sercu wielu Ślązaków Łubowice – miejsce urodzenia wybitnego poety schyłku niemieckiego romantyzmu, Josepha von Eichendorffa.

Wydarzenia

W Krainie Górnej Odry nie brakuje atrakcji kulturalnych i imprez cyklicznych. Część z nich posiada wielowiekowe tradycje, jak konne kawalkady wielkanocne w Pietrowicach Wielkich, Sudole, Bieńkowicach, jak układanie – na ziemi raciborskiej – na Boże Ciało kolorowych dywanów na ulicach z farbowanych trocin, doroczna Procesja Ogniowa w Żorach czy msza na wodzie na Zalewie Rybnickim w ostatnią niedzielę czerwca. Część wydarzeń ma zaledwie kilka lub kilkanaście lat, ale już na trwałe wpisała się w kalendarz regionu: Festiwal Filmów Niezależnych ReFeNe w Rybniku, RYJEK – czyli Rybnicka Jesień Kabaretowa, liczne festiwale muzyczne (Ogólnopolski Festiwal Piosenki Artystycznej, Pokłady Rocka, Silesian Jazz Meeting) i imprezy sportowe: biegi, rajdy kolarskie, regaty żeglarskie, spływy kajakowe i unikalny spływ „byle czym” – od Raciborza do Kędzierzyna – czyli „Pływadła”.

Aktywnie

Kraina Górnej Odry to idealne miejsce na rekreację i aktywny wypoczynek, zwłaszcza dla rodzin z dziećmi. Kraina Górnej Odry – już z nazwy – oferuje atrakcje związane z wodą (żeglarstwo, kajakarstwo, wędkowanie i ogólnie pojętą rekreację). Oprócz wspomnianej Odry z dopływami, w wodnej „promocji” tego regionu udział biorą wody stojące: sztuczny Zbiornik Rybnicki, wspomniane już zespoły stawowe „Łężczok” i „Wielikąt”, tzw. „Pojezierze Palowickie” w okolicy Żor oraz ośrodki rekreacyjne „Balaton” w Wodzisławiu Śląskim i „Olza” w Olzie. Ale KGO to także idealny teren na krótsze i dłuższe wycieczki rowerowe po świetnie utrzymanych szlakach, jak trans graniczne: Żelazny Szlak Rowerowy i trasa R4, trasy wzdłuż Meandrów Odry, w Lasach Rudzkich i na Pojezierzu Palowickim. Wreszcie to znakomity cel wyjazdów z milusińskimi do parków tematycznych: Trzy Wzgórza w Wodzisławiu Śląskim, Słoneczna Wyspa w Marklowicach, RAFA w Rydułtowach, Parku tematycznego nad Nacyną, Amerykańskiego Parku Rozrywki TWINPIGS w Żorach.